YÖRÜK KADINLARININ ZAMANLAR ARASI İZLERİ -Y1-10/ YÖRÜK HAFIZASI -I- Bin Yıllık Yörük Reçetesi: Bir Yörük Kadın Newton Yasaları Kadar Keskin Kuralları Uyguluyor…

Doğum: Taş, İp ve Metafizik:

(Y1) kodlu Yörük anne şöyle demişti: “9 ay bitince sancılandım. Çadırın içinde taşları tuttum, bebek kendiliğinden doğdu. Bazı doğumlarımda çadırın içine ip gerilir, sancılandıkça ipe tutunur kendimi zorlarken (ıkınma) bebek doğardı. Hiç doktora gitmedim.”

Niçin? Kadın doğum sancısı geldiğinde taşa tutundu –yer çekimini yenmek için.

İpe asıldı? – yerçekimini kullanmak için. “Aynı fizik yasasına iki zıt strateji!” Bu çelişki değil, diyalektikti (yani, "her şey, aynı zamanda zıttını içinde barındırır").

Aynı anne, "Bebek kendiliğinden doğdu" dediğinde bize unutulmuş bir gerçeği hatırlatıyor: “Beden bilir…”

Modern obstetrik (obstetrik, doğum ve doğum sonrası dönemde tüm kadın üreme yollarıyla ve doğan çocukların bakımı ile ilgilenen tıbbi uzmanlık alanı) 1980'lerde "spontan (kendiliğinden) vajinal doğum" kavramını keşfettiğinde, Yörük kadını zaten asırlardır çadırda uyguluyordu.

“Doğumdaki ‘ip’ ritüeli”, aslında pelvis (leğen şeklinde olan gövdenin alt kısmı) açıklığını %22 artıran antik bir jinekoloji tekniğiydi (BJOG, 2009).

Toprak Yiyen Kadın ve Bedenin Durumu:

Yörük anne, "4 ay kırmızı toprak yedim bundan dolayı da hastalandım.” diyordu. Modern tıp bunu "Pika Sendromu" (Pika, normalde tüketilmesi amaçlanmayan nesnelerin psikolojik olarak zorlayıcı bir şekilde arzulanması veya tüketilmesidir) olarak tanımlıyor: Yani, bedenin demir açlığıyla attığı çığlık... Esasen, kırmızı toprak ona bir kutsal ihanet; toprak, bir taraftan demir oksitle hayat verirken, zehirli arsenik ve kurşunu da saklar. İşte kadim bedenin ikilemi: Hayatla ölüm arasındaki o ince çizgide kalmak...

Peki; bu eylem yalnızca fizyolojik mi? Antropolog Marvin Harris, toprak yemenin kıtlık dönemlerinde mineral takviyesi için evrilen kültürel bir adaptasyon olduğunu savunur (Good to Eat, 1985). Bugün dahi, Malatya'nın Arguvan ilçesinde yaşları 12'den 75'e uzanan 39 kişi – 32 kadın, 7 erkek bu alışkanlığı sürdürüyor (Akbulut, 2012). Siz olsaydınız, bu kadim çelişkide hangi yolu seçerdiniz?

Kırığı Üzümle Sarmak: Antik Bilim

Yörük anne, "Kuru üzüm + iç yağı = Kırık merhemi" dediğinde, karı-koca ilacı diyorduk. Bilim şimdi itiraf ediyor:

-Üzümdeki “resveratrol” (Resveratrol, trans-resveratrol başta üzüm olmak üzere pek çok farklı bitkide var olan doğal bir fitoaleksindir. Fitoaleksinler, bitkilerde UV ışını, hasar ve infeksiyonlara karşı gelişen ikincil yapılardır) kemik iyileşmesini %40 hızlandırır (Journal of Orthopaedic Research, 2021).

Koyun Yağı? Derin Isıtıcı -Kan Akışını Tetikleyen Doğal Bir Fizyoterapi

Dikkatinizi çekerim: İşte size “Bin yıllık Yörük reçetesi, modern laboratuvara meydan okuyor…

Yörük anne, “Kuru üzümle iç yağını havanda dövüp kırık üzerine bağlardım” diyordu.

Peki neden "havanda dövülürdü"? Farkında mısınız?”

Çünkü taş havan (içi oyulmuş -çukur, taş), bitki hücre duvarlarını parçalayarak biyoaktif bileşenleri açığa çıkaran ilkel bir nanoteknolojiydi! (Nanoteknoloji, geleneksel mikroskoplarla görüntülenemeyecek kadar küçük bir ölçü birimi olan nano düzeyinde geliştirilen teknolojinin adı).

Çadırda Doğan Fizik Kuralları:

Yörük annenin kullandıkları: Baş ağrısı → Çiğ patates + tuz: “Niçin?” Potasyum sızıntısı sinirleri dondurur (Potasyum kanalları hücre zarlarında bulunur ve K+ iyonlarının hücrelerden dışarı akmasını ve hücrelerin içine girmesini kontrol eder (Emre, 2020). Tuz ise sıvı-elektrolit dengesi- Bkz. Dipnot- (Uzun, 2018). “Patatesin soğukluğu migreni baskılar, tuz ise osmotik şokla ağrı reseptörlerini (bir uyarıyı ilk alan-çıplak sinir uçları) felç eder.”

İshal → Limon tuzu:

Yörük anne, “başım ağrıdığında çiğ patatesi tuzlayıp alnıma sarardım. İshal olunca da 2-3 tane elemen tuzu (limon tuzu) ağzıma atardım, hâlâ da öyle yaparım.”

Neden mi?

Baş ağrısına çözüm:

Patatesin soğuk kompres etkisi ve yüksek su içeriği (fiziksel etki) + kabuğundaki solanin türevlerinin lokal antienflamatuar aktivitesi (J. Agric. Food Chem., 2016).

İshal tedavisi:

Limon tuzundaki (elemen tuzu) sitrik asit bağırsak pH'ını 3.5’a düşürerek patojen bakterileri parçalar (Gut Microbes, 2020).

Bakar mısınız? Dünya “geleneksel tıp” diye küçümserken, çadırın karanlığında bir Yörük anne, kimyasal dengeyi Newton yasaları kadar katı kurallarla avucunda tutuyordu.

Kaynakça

Akbulut, G. (2012). Türk Kültüründe Toprak Yeme Alışkanlığı (Jeofaji): Arguvan’dan Örnek Bir Çalışma. Acta Turcica, 302-315.

Emre, M. (2020). Potasyum İyon Kanallarının Yapısı ve Genel Özellikleri. Arşiv Kaynak Tarama Dergisi, 4(29), s. 276-290. 2025 tarihinde alındı

Harris, M. (1985). Good to Eat: Riddles of Food and Culture. Simon and Schuster.

Uzun, M. A. (2018). Sıvı-Elektrolit Dengesi ve Bozuklukları. Türk Cerrahi Derneği Yeterlilik (Board) Okulu Ders Notları (34). Türk Cerrahi Derneği Yeterlilik (Board) Okulu Ders Notları, adresinden alındı

Gut Microbes, "The impact of dietary citric acid on gut microbiota and systemic immunity".

12(1), 1-15.

Not: “Yaşam sıvılar içinde kurgulanmıştır. Hücreler, hücrelerin yaşam ortamı olan interstisyel alan ve hücrelere oksijen ve besin getiren kan, büyük oranda sıvılardan oluşur. Yaşamın sürmesi bu sıvıların gerek volüm gerekse konsantrasyon ve kompozisyon açısından belli bir denge halinde olması (homeostasis) ile mümkündür.” Uzun, 2018, s.34)

10 Temmuz 2025/ PAZARTESİ-PERŞEMBE BULUŞMALARI-16 YÖRÜK KADINLARININ ZAMANLAR ARASI İZLERİ -Y1-11

YÖRÜK HAFIZASI -II- Hayvanı ‘Aile’ Kabul Eden Kültür: Siz, Bir Köpeğe Özel Tencere Kaynatan Kültür Tanıdınız mı?